قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران دادسرا و دادگاه و قوانین قضایی
سوال:
آیا امکان پیگیری حضوری در دیوان عالی کشور جهت تسریع در ارسال پرونده به دادگاه صالح وجود دارد و چگونه؟
پاسخ:
با عرض ادب و احترام
به استحضار می رساند که ارسال پرونده به دلیل عدم صلاحیت حوزه قضایی به دیوان فرستاده می شود در نظام حقوقی ایران همانند بیشتر کشورها دیوان عالی کشور در رأس تشکیلات قضایی قرار دارد و قانون اساسی برای آن شأن و منزلت خاصی مقرر داشته و نظارت بر اجرای صحیح قانون در دادگاه‌ها و ایجاد وحدت رویه‌ی قضایی را ازجمله صلاحیت‌های ذاتی آن قرار داده است.
دیوان عالی کشور یکی از مهم‌ترین نهادها در سیستم قضایی کشور و عالی‌ترین مرجع قضایی در ایران است که مطابق با اصل ۱۶۱ قانون اساسی کشور به‌منظور نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم و ایجاد وحدت رویه‌ی قضایی و انجام مسئولیت‌هایی که طبق قانون به آن محول می‌شود براساس ضوابطی که رئیس قوه‌ی قضاییه تعیین می‌کند، تشکیل شده است.
مطابق با اصل ۱۶۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و سایر قوانین وظایف دیوان عالی کشور به شرح زیر است:
. نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم
ایجاد وحدت رویه‌ی قضایی
حل اختلاف در صلاحیت و تعیین مرجع صالح
رسیدگی به تخلفات رئیس‌جمهور
تجویز اعاده‌ی دادرسی نسبت به احکام کیفری
موافقت با احاله‌ی پرونده‌ی کیفری
اما در پاسخ سوال اول شما معروض می دارد که:
درصورتی‌که دادگاه رسیدگی‌کننده خود را صالح به رسیدگی نداند با صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را به دادگاه صالح ارسال می‌کند. در این صورت ۲ فرض وجود دارد: ممکن است این دادگاه خود را صالح به رسیدگی بداند و اقدام به رسیدگی نماید، یا اینکه ادعای عدم صلاحیت دادگاه اولی را نپذیرد و همچنان معتقد باشد که همان دادگاه باید به رسیدگی اقدام می‌نمود. در این صورت اختلاف در صلاحیت پیش می‌آید. برای مثال دادگاه عمومی اصفهان در رسیدگی به یک پرونده خود را صالح نمی‌داند و با صدور قرار عدم صلاحیت پرونده را برای رسیدگی به دادگاه انقلاب تبریز می‌فرستد. حال اگر دادگاه انقلاب تبریز خود را صالح بداند که مشکلی پیش نمی‌آید و باید رسیدگی کند اما اگر خود را صالح نداند بلکه همان دادگاه عمومی اصفهان را صالح به رسیدگی بداند در این صورت اختلاف در صلاحیت محقق شده و پرونده باید به مرجع حل اختلاف ارسال شود. دیوان عالی کشور در کنار دادگاه تجدیدنظر استان، حل اختلاف در صلاحیت را در موارد معینی برعهده دارند. چنانچه اختلاف در صلاحیت بین دادگاه‌های دو حوزه‌ی قضایی از دو استان مختلف باشد دیوان عالی کشور حل اختلاف می‌کند و همچنین حل اختلاف بین دادگاه‌های مختلف از یک استان نیز با دیوان عالی کشور است. مثلا حل اختلاف بین دادگاه نظامی و انقلاب تهران با دیوان عالی کشور است.
تعیین مرجع صالح وظیفه‌ی دیگر دیوان عالی کشور است. این احتمال وجود دارد که دادگاه‌های انقلاب، نظامی یا عمومی در رسیدگی به دعوایی که در آنجا مطرح شده با اعتقاد به اینکه مرجعی غیر دادگستری (مثلا اداره‌ی ثبت یا کمیسیون ماده‌ی صد شهرداری) صلاحیت دارد از خود نفی صلاحیت کنند. در این صورت از ارسال مستقیم پرونده به این مراجع منع شده‌اند. بلکه پرونده را باید برای تعیین مرجع صالح به دیوان عالی کشور ارسال کنند تا دیوان با بررسی‌های خود، مرجع صالح را تعیین و پرونده را به آن مرجع ارسال کند.
شما یک لایجه ای مبنی بر تسریع و تسهیل تنظیم نمایید به طبقه همکف دیوان مراجعه کرده و در باجه 16 تحویل دهید.
و در تنویر ذهن حضرتعالی نیز معروض می دارد که مطابق بخشنامه مقام محترم قوه قضایی حداکثر در دوماه این فرآیند صورت خواهد گرفت.
با نهایت امتنان و تشکر
دکتر حشمدار
